Dünyanın İlk Kadın Savaş Fotoğrafçısı: Semiha Es

"Savaşta yaşadıklarım ve gördüklerim, özelikle insani açıdan çok derinden etkiledi beni. Siyasilerin çıkar çatışmaları arasındaki o savaşta, sivillerin düştüğü durumu ve zulmü görmek çok zor ve acı bir tecrübeydi benim için. Yarım yüzyıl fotoğraf makinesini elimden hiç düşürmedim."

Kadınların hikayelerini paylaşan, "Deneyim paylaşınca güzeldir" inancıyla çalışan BinYaprak ailesi olarak, 29 Ekim'de BinYaprak Hikaye Hasadı Hareketini başlattık. Cumhuriyetimizin 2. yüzyılına kadınların hikayelerini hediye etmek için çıktığımız Hikaye Hasadına, ilklerin hikayeleri ile devam ediyoruz.

Semiha Es, dünyanın ilk kadın savaş foto muhabiri ve Türkiye'nin ilk gezi foto muhabiri olarak tarihe geçmiştir. 50 yıllık meslek hayatı boyunca, sadece çatışma alanlarındaki risklerle değil, aynı zamanda basındaki erkek egemenliğiyle mücadele etmiştir, cesaret ve özverisiyle birlikte savaş bölgelerinde çalışmış ve zorlu koşullara rağmen olayların fotoğraflarını çekerek gerçekleri dünyaya aktarmıştır.  

Ailesi ve Gençliği

1912 yılında İstanbul'un Vefa semtinde dünyaya gelen Semiha Es, çocukluk yıllarını mütevazı bir evde geçirdi. Ailesinin maddi durumu pek iyi değildi, ancak Semiha'nın müzik yeteneğini keşfeden ailesi, onu keman ve piyano kurslarına göndermek için ellerinden geleni yaptı. Bu kurslara gitmesi babasının ısrarıyla oldu. Babası, Fransızlar tarafından işletilen bir yolcu vapurunda gişe memuruydu ve orada öğrendiği bazı Fransızca kelimeleri çocuklarına da öğretmeye çalışıyordu.

15 yaşına geldiğinde, ailesine maddi destek sağlamak amacıyla çalışmaya karar veren Semiha, yine Fransızlar tarafından işletilen telefon idaresinde santral memuru olarak işe başladı. Yaşı küçük olduğu için ablasının adını kullanarak bu işe başladı. Telefon santralinde çalışmak o dönemde hiç de kolay değildi.

1929 yılında Cumhuriyet gazetesi bir güzellik yarışması düzenledi. Gazeteci Abidin Daver, Semiha'nın yarışmaya katılabilmesi için babasını ikna etti. 17 yaşındaki Semiha, yarışmaya katılmak için Cumhuriyet binasına gitti. Ancak jüri üyeleri, yaşının küçük olması nedeniyle başvurusunu reddetti. Dönüş yolunda 21 yaşındaki gazeteci Hikmet Feridun Es ile karşılaştı. Bu beklenmedik karşılaşma, aralarında ölüme dek sürecek bir aşkın doğmasına neden oldu. 

Kariyeri ve Çalışmaları

Maddi zorluklar, Semiha Es'in evlilik hayatını da etkiledi. Eşi çalışıyordu, ancak gazetecilik o dönemde yüksek bir gelire sahip bir meslek değildi. Hikmet Feridun Es, genç yaşına rağmen meşhur bir gazeteci olmasına rağmen genel durum böyleydi. Bir süre sonra gezi yazılarıyla ün kazanan Hikmet Feridun, "modern Evliya Çelebi" olarak anılmaya başlandı. Türkiye'yi dünyaya tanıtan o idi. Ancak bu seyahatlerde sevgili eşi Semiha Es'ten ayrı kalmak zorunda kalması onu üzüyordu. Buna bir çözüm arayan Hikmet Feridun, Semiha Es'e fotoğraf çekmeyi öğretti. Böylece Semiha Es, fotoğraf muhabiri olarak iş seyahatlerine katılabilecekti. Bu şekilde Semiha Es, dünyanın ilk kadın savaş foto muhabiri ve aynı zamanda Türkiye'de gezi muhabirliği yapan ilk kadın oldu. 

"Kadın olduğumu anlamasınlar diye hep ellerimi saklardım."

Semiha Es, savaş bölgelerinde çalışırken elini ve saçını gizlemek zorunda kalmıştır. Türkiye'ye döndüğünde ise emek sömürüsüyle mücadele etmek zorunda kalmıştır. Hak ettiği ücreti alamamış, hatta bazı fotoğraflarında bile imzası kullanılmamıştır. 

Ancak tüm bu zorluklara rağmen, Semiha Es, dünya çapında gazetecilik yapabileceğimizi gösteren maceralı hayat hikayesiyle hatırlanmayı hak etmektedir. Semiha Es, tarihe geçmiş bir isim olmanın yanı sıra, birçok insanın hayatında derin bir etki bırakmıştır. Onun çalışmaları ve mücadelesi, hatıralarımızda ve kalplerimizde yaşamaya devam edecektir. 

Cesur duruşu ve ilham verici öyküsüyle Semiha Es'i saygıyla anıyoruz.